TMB, 2025 YILININ İLK ÇEYREĞİ İÇİN İNŞAAT SEKTÖRÜ ANALİZİ RAPORU’NU YAYIMLADI 

Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), 2025 yılının ilk çeyreğine yönelik İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nu yayımladı. Yılın ilk çeyreğinde sektörün, kamu yatırımlarındaki yavaşlama, yüksek maliyetler, nitelikli iş gücü eksikliği ve küresel ticaret savaşlarının yarattığı yeni finansal risklerden etkilendiği vurgulandı. Ülkelerin aşırı korumacı tedbirleri nedeniyle Türk inşaat sektörünün zorlanabileceğine dikkat çekilen raporda, buna karşın TÜİK tarafından açıklanan İnşaat Üretim Endeksi'ne göre Şubat ayında inşaat üretimi aylık bazda %0,3 azalırken, yıllık bazda %12,7 artış kaydettiği belirtildi.

Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt sektöre yarattığı talep ve istihdam gücüyle lokomotif rolü üstlenen inşaat sektörünün önde gelen kuruluşlarını temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), ekonomi çevreleri ve sektör tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Nisan 2025 sayısını yayımladı. “Kırılgan Ekonomiler, Çalkantılı Siyaset ve Ticaret Savaşları” başlıklı analizde, küresel ve ulusal ekonomi ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi.

Yayınlanan sektör analizi raporunun yanı sıra son yaşanan 6,2 büyüklüğündeki İstanbul Depremi’ne ilişkin de açıklama yapan TMB Başkanı Erdal Eren, “Hiçbir can kaybının yaşanmamış olması bizler için en büyük teselli kaynağıdır. Yaşanan deprem, yıllardır dile getirmiş olduğumuz üzere afet odaklı kentsel dönüşümün bir zorunluluk olduğunu bir kez daha hatırlatmıştır. Ülkemizde 1999 Marmara Depremi öncesi şartnamelerle yapılmış çok büyük yapı stoku bulunmakta olup ‘afet odaklı’ yaklaşımla kentsel dönüşüm adımlarının hızlandırılması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca yapı müteahhitlerinin ekonomik, mali, mesleki ve teknik yeterliklerine göre sınıflandırılması için 2019 yılında çıkarılan 'Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmelik', yurt çapında etkin ve taviz verilmeden uygulanmalıdır” dedi.

Aşırı korumacı politikalar belirsizlik yaratıyor

Raporda 2024 yılını tüm ekonomik ve jeopolitik olumsuzluklara rağmen, deprem bölgesinin yeniden inşasının da etkisiyle genel ekonominin üzerinde bir büyüme ile bitiren inşaat sektörünün, 2025 yılının ilk çeyreğinde de aynı konu ve sorunlarla yoluna devam ettiği belirtildi. Sektör için zorlu koşullara dikkat çekilen raporda, “Yurt içinde yüksek inşaat maliyetleri, tasarruf tedbirleri paketi çerçevesinde zorunlu haller ve deprem bölgesi hariç ara verilen kamu yatırımları ve durdurulan projelerin müteahhitlerinin tasfiye hakkı talebi, sektörün eleman sorunu devam ederken yurt dışında ise artan jeopolitik gerilimlere bağlı olarak yaşanan pazar kaybı, yurt dışında üstlenilecek projelerde teminat mektubu sorunu sektörün en önemli problemleri olmaya devam etmiştir. Bununla birlikte, ABD’nin fitilini ateşlediği ve giderek tırmanan gümrük vergisi krizi 2025 yılının ilk çeyreği biterken ticaret savaşlarına dönüşmüş, küresel, serbest ve adil ticaret sistemi yerini aşırı korumacı politikalara ve belirsizliğe bırakmıştır” denildi.

İnşaat maliyetlerinde 2020’den bu yana en düşük artış

TÜİK tarafından açıklanan İnşaat Üretim Endeksi'ne göre Şubat ayında inşaat üretimi aylık bazda yüzde 0,3 azalırken, yıllık bazda yüzde 12,7 artış kaydettiğine dikkat çekilen raporda, “İnşaatın alt sektörleri incelendiğinde, Şubat ayında bina inşaatı sektörü endeksi aylık bazda %0,9 azalırken yıllık bazda %14,9 artmıştır. Bina dışı yapıların inşaatı sektörü endeksi aylık bazda %0,2 azalırken yıllık bazda %10,3 artmış ve özel inşaat faaliyetleri sektörü endeksi aylık bazda %1,6 ve yıllık bazda %7,1 yükselmiştir. TÜİK tarafından açıklanan İnşaat Maliyet Endeksi verilerine göre malzeme ve işçilik maliyetlerindeki artış, ivme kaybına rağmen devam etmiştir. Endeks, Şubat ayında aylık bazda %1,24, yıllık bazda ise %23,94 oranında artmıştır. Böylece Kasım 2020'den bu yana en düşük yıllık artış görülmüştür. İnşaat Maliyet Endeksi kapsamındaki malzeme endeksi Şubat’ta aylık bazda %1,99 ve yıllık bazda %19,49 artarken; işçilik endeksi aylık bazda %0,02 azalmış, yıllık bazda ise %32,38 yükselmiştir” ifadelerine yer verildi.

Kamu yatırımlarında tasfiye imkanı verilmeyecek ise Gelir ve Kurumlar Vergisi tevkifatında indirim şart

Raporda, arka arkaya sarsıcı gelişmelerle belirsizliğe sürüklenen politik gündemin, Türk lirasının değer kaybetmesinin yanı sıra risk primini artırarak gerek yurt içi gerek yurt dışı projelerin finansmanında firmaların zorluk yaşamasına neden olduğu ifade edildi. 30 Mart 2025 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 9707 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile; demiryolu hattı, tramvay, monoray, finiküler, metro ve şehir içi raylı ulaşım sistemleri inşaat ve onarım işleri için vergi tevkifat oranlarının %1’e düşürüldüğünün hatırlatıldığı raporda, “Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı M. Erdal Eren, yaptığı basın açıklamasında, yayımlanan 9707 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın sektör tarafından olumlu bulunduğunu, ancak sadece belli iş alanlarını kapsayan söz konusu kararın yanı sıra, ciddi sıkıntılar yaşayan sektörün kamu projelerinde vergi tevkifat oranının indirilmesi ihtiyacının bulunduğunu vurgulamıştır. Sektörde yaşanan derin sorunlar, yüksek enflasyon ve kredi faiz oranları dikkate alınarak, müteahhitlik firmalarının üzerindeki bu yüksek vergi yükünün hafifletilmesi gerektiğini ifade eden Başkan Eren, 9707 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nda anılan iş kolları haricinde olup 4734 sayılı Kanun kapsamında ihale edilmiş veya kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar tarafından ihalesi yapılmış yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işlerinde hakedişler üzerinden yapılmakta olan Gelir ve Kurumlar Vergisi tevkifatının %2 düzeyine indirilmesinin inşaat sektörü için önemli bir ihtiyaç olduğunun altını çizmiştir. Kamu yatırımlarında asıl beklentinin tasfiye hakkı olduğunu belirten Başkan Eren, hiç değilse bir miktar finansman desteği sağlamak üzere Gelir ve Kurumlar Vergisi tevkifatında indirim yapılması konusunda TMB olarak konu ile ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığı nezdinde girişimde bulunduklarını dile getirmiştir” denildi.

Türkiye Müteahhitler Birliği’nce 2025 yılının ilk çeyreğinin değerlendirildiği raporda, inşaat sektörüne ilişkin özetle şu tespitlere de yer verildi;

TÜRKMENİSTAN, LİBYA, IRAK ÖNE ÇIKIYOR: Türk inşaat sektörü, 2025 yılının ilk üç ayında yurt dışında 560 milyon ABD Doları değerinde 14 projeye imza attı.  1972’de Libya ile başladığı yurt dışı yolculuğu, 137 ülkede tamamlanan 12.505 projeyle toplamda 535,3 milyar ABD Doları büyüklüğünde bir portföy oluşturdu. En fazla iş üstlenilen ülkeler arasında Türkmenistan, Libya ve Irak öne çıkarken, Türk inşaat sektörü yurt dışı pazarda hızla büyümeye devam ediyor. Ancak sektördeki rekabet gücünü artırmak için finansman sorunlarının çözülmesi büyük önem taşıyor. 

UKRAYNA’DA ÖNEMLİ ROL ÜSTLENECEKLER: 2025 yılı, Türk inşaat sektörü için önemli fırsatlar sunuyor. Rusya-Ukrayna savaşının ardından Ukrayna'nın yeniden inşası, Türkiye’nin inşaat sektörü için öncelikli bir hedef haline geldi. Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), bu süreçte çalışmalarını sürdürüyor. 13 Mart 2025’te Kiev’de gerçekleştirilen Türkiye-Ukrayna Yeniden İnşa Görev Gücü toplantısında, projelere devlet garantisi sağlanacağı ve uluslararası finansal iş birliklerinin kurulacağı belirtildi. Yeniden inşa sürecinde ulaştırma, lojistik, enerji, konut ve sosyal altyapı gibi öncelikli alanlara odaklanılacak. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, Türk müteahhitlerinin bu süreçte önemli bir rol üstleneceğini vurgulayarak, iki ülke arasındaki ticaretin güçlendirileceğini belirtti. 

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE GÜVEN KAYBI: Türkiye İnşaat Sektörü Güven Endeksi, 2025'in ilk çeyreğinde önemli seviyede bir düşüş gösterdi. Bu düşüş, sektördeki belirsizliklerin arttığının ve yatırımcı güveninin azaldığının bir göstergesidir. İnşaat projelerinin ertelenmesi, yeni projelere başlanmaması ve mevcut projelerdeki finansman zorlukları sektördeki güven kaybını pekiştirdi. Müteahhitler, sektördeki ekonomik dalgalanmalara ve hammadde tedariğindeki sıkıntılara karşı daha dikkatli bir yaklaşım benimsemeye başladı. 

İPOTEKLİ SATIŞLARDA ARTIŞ, İLK EL SATIŞLARDA DÜŞÜŞ GÖRÜLÜYOR: 2025'in ilk çeyreğinde ipotekli konut satışlarında belirgin bir artış gözlemlendi. Faizlerin yüksek olmasına rağmen, konut alıcıları bankalardan kredi kullanarak ev sahibi olmaya devam etti. Ancak, özellikle ilk el konut satışlarında düşüş yaşanması, inşaat sektöründeki arz sıkıntılarının ve yüksek inşaat maliyetlerinin etkisini gösteriyor. Satışlar, daha çok ikinci el konutlarda yoğunlaşırken, yeni projelere olan talep beklenen seviyeye ulaşamıyor.

SATIŞLAR ARTSA DA REEL KAYIPLAR DEVAM EDİYOR: 2025 yılının başında konut satışlarında gözle görülür bir artış yaşanmakla birlikte, artan enflasyon ve yüksek kredi faiz oranları nedeniyle reel kayıplar görülüyor. Konut alıcıları, artan fiyatlar ve yüksek faiz oranları sebebiyle alım gücünde düşüş yaşıyor. Bu durum, özellikle düşük gelirli kesimin konut edinme imkanlarını kısıtlıyor. Ayrıca, yüksek inşaat maliyetleri ve sınırlı arz da konut fiyatlarının artışını tetikliyor.

YABANCIYA KONUT SATIŞLARINDA DÜŞÜŞ DEVAM EDİYOR: Mart ayında yabancılara yapılan konut satışları, bir önceki yılın aynı dönemine göre %11,5 oranında azalarak 1.574 oldu. Ocak-Mart dönemi itibarıyla ise yabancılara yapılan satışlar, yıllık %19,5 oranında bir düşüşle 4.578’e geriledi. Mart ayında en fazla konut satışı yapılan iller sırasıyla İstanbul, Antalya ve Mersin oldu. Yabancı alıcılar arasında en çok konut satın alan ülkeler ise Rusya, İran ve Ukrayna olarak kaydedildi.